Op maandag 21 april 2025 is bekendgemaakt dat Paus Franciscus, geboren als Jorge Mario Bergoglio, op 88-jarige leeftijd zijn rol als geestelijk leider heeft neergelegd. Het Vaticaan bevestigde dat hij al geruime tijd met gezondheidsproblemen kampte. Deze ontwikkeling markeert het einde van een bijzonder tijdperk dat de wereldkerk heeft gevormd en geraakt.

Een laatste publieke optreden: Urbi et Orbi

Op Eerste Paasdag verscheen Paus Franciscus nog op het balkon van de Sint-Pietersbasiliek om de traditionele zegen Urbi et Orbi uit te spreken. Hoewel hij zichtbaar verzwakt was, wilde hij het geloofsvolk nog een boodschap van hoop en vrede meegeven. Zijn optreden werd breed uitgezonden en wereldwijd gevolgd.

Dat hij deze zegen nog uitsprak, getuigt van zijn toewijding aan zijn rol als geestelijk leider. Het was een ontroerend moment dat nu wordt gezien als zijn laatste publieke verschijning.

Geboren in Argentinië, geliefd in de wereld

Paus Franciscus werd geboren op 17 december 1936 in Buenos Aires, Argentinië. Hij werd in 2013 gekozen tot paus, als eerste Latijns-Amerikaanse paus en tevens de eerste jezuïet in deze functie. Zijn benoeming werd destijds gezien als een teken van vernieuwing binnen de Rooms-Katholieke Kerk.

Vanaf het begin maakte hij indruk met zijn eenvoud, nederigheid en sociale betrokkenheid. In plaats van te verblijven in het pauselijk paleis koos hij ervoor om in het Vaticaanse gastenverblijf te wonen. Hij reed in een eenvoudige auto en benadrukte steeds het belang van mededogen, compassie en gerechtigheid.

Hervormer van het Vaticaan

Een belangrijk speerpunt van zijn ambtsperiode was het verbeteren van de interne organisatie van het Vaticaan. Hij voerde meerdere hervormingen door binnen de Romeinse Curie en trachtte de financiële transparantie van de kerk te vergroten. Ook benoemde hij diverse nieuwe kardinalen uit minder vertegenwoordigde gebieden in de wereld, waarmee hij de Kerk inclusiever wilde maken.

Onder zijn leiding groeide de aandacht voor sociale ongelijkheid, klimaatverandering, migratie en wereldwijde samenwerking. Hij publiceerde onder andere de encycliek Laudato si’, waarin hij opriep tot zorg voor de aarde en haar bewoners.

Een paus van het volk

Wat Paus Franciscus uniek maakte, was zijn benaderbare stijl. Hij sprak in begrijpelijke taal, vermeed formele formuleringen en probeerde de brug te slaan tussen kerk en samenleving. Velen zagen hem als een “paus van het volk”. Zijn toespraken waren warm, menselijk en vaak vol empathie.

Zijn nadruk op barmhartigheid en dialoog maakte hem geliefd bij zowel gelovigen als niet-gelovigen. Hij bezocht diverse gemeenschappen, sprak met wereldleiders en pleitte voortdurend voor vrede en menselijke waardigheid.

Reacties uit de hele wereld

Het nieuws over zijn terugtreden heeft wereldwijd geleid tot een golf van reacties. Katholieken en andersgelovigen, staatshoofden en religieuze leiders, hebben hun respect uitgesproken. Presidenten, premiers en spirituele leiders prezen zijn inzet voor solidariteit en menselijke waardigheid.

Vaticaans woordvoerder Matteo Bruni liet weten dat Paus Franciscus in alle rust en waardigheid afscheid heeft genomen van zijn ambt. “Tot het laatst toe bleef hij betrokken bij het welzijn van de wereldkerk,” aldus Bruni.

Periode van Sede Vacante

Met het beëindigen van zijn ambtsperiode begint nu de fase van Sede Vacante. Dit betekent dat de zetel van de paus officieel vrij is. Het College van Kardinalen zal binnen enkele weken samenkomen in het Vaticaan voor het conclaaf: de bijeenkomst waarin een nieuwe paus wordt gekozen.

Deze verkiezing wordt met veel belangstelling gevolgd, gezien de veranderingen die Paus Franciscus heeft geïnitieerd. De vraag rijst of zijn opvolger de koers zal voortzetten of nieuwe accenten zal leggen.

Een erfenis van verbinding en verandering

Paus Franciscus heeft in zijn twaalfjarige ambtstermijn een blijvende indruk achtergelaten. Zijn pleidooien voor sociale rechtvaardigheid, ecologische verantwoordelijkheid en interreligieuze dialoog hebben de koers van de kerk veranderd. Hij stond open voor gesprek met andersdenkenden en benadrukte het belang van liefde boven oordeel.

Hij was een van de weinige religieuze leiders die zich consequent uitsprak tegen ongelijkheid, uitsluiting en conflicten. Zijn werk ging verder dan religie: het raakte aan universele waarden die wereldwijd weerklank vonden.

Wat blijft: zijn boodschap

Hoewel Paus Franciscus zijn functie heeft neergelegd, blijft zijn boodschap voortleven. Zijn nadruk op menselijkheid, eenvoud en dienstbaarheid inspireert miljoenen mensen. Zijn leiderschap was niet gebaseerd op macht, maar op nabijheid. Niet op uiterlijk vertoon, maar op innerlijke overtuiging.

Deze stap betekent niet het einde van zijn invloed. De richting die hij de kerk heeft gegeven, zal blijven doorwerken in beleid, in de manier waarop gelovigen met elkaar omgaan en in de rol van de kerk in de wereld.

Een afscheid in dankbaarheid

Voor velen voelt deze overgang als een persoonlijk moment van bezinning. Paus Franciscus was een gids in veranderlijke tijden, een stem van rust te midden van maatschappelijke uitdagingen. Zijn boodschap van hoop, respect en verbinding blijft relevant en krachtig.

Het Vaticaan zal in de komende dagen een reeks herdenkingsmomenten en gebedsdiensten organiseren. Wereldwijd zullen kathedralen en kerken gelegenheid geven tot reflectie. In zijn geboorteland Argentinië zijn er al publieke bijeenkomsten gepland.

Zijn leven in feiten

• Naam: Jorge Mario Bergoglio
• Geboren: 17 december 1936, Buenos Aires, Argentinië
• Paus sinds: 13 maart 2013
• Eerste paus uit Latijns-Amerika
• Eerste jezuïet die paus werd
• Publicaties: onder andere Evangelii Gaudium, Laudato si’, Fratelli tutti
• Stap terug uit functie: 21 april 2025

Conclusie

Met het terugtreden van Paus Franciscus eindigt een tijdperk van verbindend, mensgericht en vernieuwend leiderschap binnen de Rooms-Katholieke Kerk. Zijn boodschap zal blijven inspireren, binnen en buiten de kerk. Terwijl de wereld zich opmaakt voor de verkiezing van een nieuwe paus, blijft zijn invloed voelbaar in geloof, dialoog en maatschappelijke betrokkenheid.

Paus Franciscus liet zien dat leiderschap ook zacht, bescheiden en menselijk kan zijn. En juist daarin schuilt zijn blijvende kracht.