Contant geld verdwijnt langzaam uit het straatbeeld. Waar vroeger bankbiljetten en muntgeld de standaard waren, zien we tegenwoordig steeds vaker pinautomaten verdwijnen, winkels die geen cash meer accepteren en consumenten die massaal overstappen op contactloos betalen. Maar is deze trend naar een volledig digitale economie alleen maar positief? Of schuilen er ook risico’s en nadelen achter deze ontwikkeling?

In dit artikel bekijken we de voordelen, de zorgen en de maatschappelijke gevolgen van een samenleving zonder contant geld. Ook staan we stil bij mogelijke oplossingen om digitale betalingen toegankelijker én veiliger te maken voor iedereen.

Bedrijven stappen massaal over op digitale betalingen

Steeds meer bedrijven kiezen ervoor om geen contant geld meer aan te nemen. In het Verenigd Koninkrijk is deze trend duidelijk zichtbaar: bekende horecaketens, supermarkten en winkelketens geven cash de rug toe.

Zo heeft restaurantketen Zizzi ervoor gekozen volledig cashless te gaan. Volgens het bedrijf zorgt dit voor een efficiënter betalingsproces, meer veiligheid voor personeel en klanten, en minder kans op fouten bij het afrekenen. Ook Gail’s Bakery sluit zich hierbij aan. Zij noemen het beperken van CO2-uitstoot als een bijkomend voordeel, omdat er minder behoefte is aan fysiek transport van geld.

Niet alleen restaurants nemen deze stap. Supermarktketen Asda accepteert in bijna 270 van haar tankstations geen contant geld meer. Ook Tesco heeft in 40 cafés de mogelijkheid tot contante betaling afgeschaft. Bij Sainsbury’s wordt contant geld nog geaccepteerd, maar ook daar groeit het aantal filialen dat overstapt op uitsluitend digitale betaalmethoden.

Waarom kiezen bedrijven voor een cashloos systeem?

Er zijn meerdere redenen waarom bedrijven liever geen contant geld meer aannemen:

• Snellere transacties: Klanten hoeven geen wisselgeld te ontvangen, wat het afrekenen versnelt.
• Lagere operationele kosten: Het beheren, tellen en afstorten van contant geld is arbeidsintensief en kostbaar.
• Minder kans op diefstal of fraude: Zonder cash in de kassa zijn bedrijven minder aantrekkelijk voor overvallers.
• Efficiëntere administratie: Digitale betalingen worden automatisch geregistreerd en zijn eenvoudiger te verwerken in boekhoudsystemen.

Voor veel bedrijven is de overstap dan ook een logische stap richting meer efficiëntie en veiligheid.

Kwetsbare groepen worden geraakt door digitalisering

Toch is niet iedereen blij met deze ontwikkeling. De overstap naar een volledig cashloze economie heeft ook nadelige gevolgen, vooral voor kwetsbare groepen in de samenleving. Denk aan ouderen, mensen met een beperking, personen met een laag inkomen of mensen zonder toegang tot een bankrekening.

Ouderen en mensen zonder digitale vaardigheden

Veel ouderen zijn nog gewend om met contant geld te betalen. Niet iedereen beschikt over een smartphone, bankpas of kennis van digitale betaalapps zoals Apple Pay of Google Pay. Voor deze groep kan een bezoek aan een cashloze winkel of horecagelegenheid een bron van stress of zelfs uitsluiting zijn.

Financiële kwetsbaarheid en budgetbeheer

Contant geld helpt sommige mensen hun uitgaven beter te beheren. Door fysiek geld te gebruiken, houden zij beter overzicht over hun budget. Bij digitale betalingen is het veel lastiger om je bewust te zijn van hoeveel je uitgeeft, vooral met contactloos betalen. Dit verhoogt het risico op impulsieve aankopen en betalingsproblemen.

Uitsluiting door gebrek aan infrastructuur

Niet iedereen heeft een bankrekening of toegang tot digitaal bankieren. Vooral daklozen, vluchtelingen en mensen in armoede zijn afhankelijk van cash. Wanneer contant geld niet meer wordt geaccepteerd, dreigen zij volledig uitgesloten te worden van deelname aan het economisch verkeer.

Is contant geld verplicht in winkels?

Veel consumenten denken dat winkels verplicht zijn om contant geld te accepteren, omdat het een wettig betaalmiddel is. Maar dat is een misverstand. Volgens de Bank of England betekent ‘wettig betaalmiddel’ alleen dat een schuld ermee kan worden voldaan. Winkeliers mogen zelf bepalen welke betaalmethoden zij accepteren. Een winkel mag dus – juridisch gezien – contant geld weigeren en uitsluitend digitale betalingen toestaan.

Gevaren van een volledig digitale betaalwereld

Hoewel digitale betalingen voor velen gemak en snelheid bieden, zijn er ook serieuze risico’s verbonden aan een samenleving zonder cash. Deze risico’s zijn zowel technisch als maatschappelijk van aard.

Kwetsbaarheid bij storingen en cyberaanvallen

Digitale betaalmethoden zijn afhankelijk van technologie. Als er een storing is in het netwerk van een bank, een server platligt of een app tijdelijk niet werkt, kunnen klanten plotseling nergens meer terecht. Een recente storing bij een grote Britse bank liet zien hoe ontwrichtend dat kan zijn.

Ook cyberaanvallen vormen een risico. Hackers kunnen betaalnetwerken platleggen, gegevens stelen of zelfs geld overboeken zonder toestemming. Zonder contant geld als alternatief zijn consumenten volledig overgeleverd aan de grillen van de technologie.

Verlies van privacy en controle

Een andere zorg is het verlies van privacy. Elke digitale betaling wordt geregistreerd en kan worden gevolgd door banken, bedrijven en overheden. Hierdoor ontstaat een vorm van financiële controle die voor sommige burgers onwenselijk is.

In extreme gevallen kunnen transacties zelfs worden geblokkeerd. Denk aan politieke motieven, fouten in systemen of misbruik van macht. Een cashloze samenleving geeft financiële instellingen en techbedrijven ongekende macht over hoe mensen hun geld kunnen gebruiken.

Oplossingen voor een inclusieve digitale economie

Om de voordelen van digitaal betalen te combineren met sociale rechtvaardigheid, moeten overheden en bedrijven maatregelen nemen die uitsluiting voorkomen. Een volledig cashloze samenleving mag nooit betekenen dat bepaalde groepen worden buitengesloten.

Mogelijke stappen richting inclusiviteit:

• Wettelijke bescherming van contant geld: Overheden kunnen winkels verplichten om ten minste één vorm van contante betaling te blijven accepteren.
• Educatie en digitale vaardigheden: Door trainingen en hulp aan te bieden, kunnen meer mensen veilig en bewust gebruik maken van digitale betaalmiddelen.
• Hybride systemen: Winkels en bedrijven kunnen zowel contante als digitale betalingen accepteren, zodat klanten zelf kunnen kiezen.
• Toegang tot alternatieve diensten: Voor mensen zonder bankrekening kunnen prepaidkaarten of gemeenschapsbanken een uitkomst bieden.

Conclusie: balanceren tussen innovatie en toegankelijkheid

De verschuiving naar een cashloze samenleving is niet meer te stoppen. Het biedt onmiskenbare voordelen op het gebied van snelheid, veiligheid en gemak. Toch mogen we niet blind zijn voor de risico’s en de nadelen die deze digitalisering met zich meebrengt.

Een samenleving zonder contant geld dreigt kwetsbare groepen te raken, privacy te ondermijnen en de afhankelijkheid van technologie te vergroten. Daarom is het cruciaal dat beleidsmakers, bedrijven én consumenten nadenken over een balans tussen innovatie en inclusiviteit.

Contant geld mag dan op zijn retour zijn, maar het blijft – voorlopig – een belangrijke levenslijn voor miljoenen mensen wereldwijd. Alleen als digitale vooruitgang hand in hand gaat met sociale verantwoordelijkheid, kan een cashloze toekomst echt duurzaam en eerlijk zijn.

Benieuwd naar jouw mening over contant geld? Denk jij dat winkels verplicht moeten blijven om cash te accepteren? Deel je gedachten onder dit artikel of op sociale media en laat het debat voortleven.